Πρόγραμμα σπουδών
ΠΜΣ Διακυβέρνηση και Δημόσιες Πολιτικές
Ακαδημαϊκό Έτος 2020-21

Δομή Μεταπτυχιακού Προγράμματος

Περιγραφές Μαθημάτων

Σχεδιασμός και Ανάλυση Δημόσιων Πολιτικών

Οι Διεθνείς Δημόσιες Πολιτικές εστιάζουν στην έρευνα και την ανάλυση πολιτικών που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν από κοινού οι κυβερνήσεις σε συνεργασία με άλλους διεθνείς δρώντες και οι οποίες διαπερνούν εδαφικά σύνορα και γεωγραφικές περιοχές στο πλαίσιο της θεσμικής οργάνωσης του γίγνεσθαι της διεθνούς πολιτικής. Είναι, δηλαδή, ένα γνωστικό αντικείμενο που τέμνει τη Συγκριτική Πολιτική και συνομιλεί με αρκετά αντίστοιχα αντικείμενα της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων όπως με το διεθνές δίκαιο, τις σπουδές Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις σπουδές διεθνούς και περιφερειακής ολοκλήρωσης, τις σπουδές ανάπτυξης και του οποίου το πεδίο έρευνας διαμορφώνεται από το διάλογο των Διεθνών Σχέσεων με τις Επιστήμες της Πολιτικής, της Οικονομίας και της Νομικής. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι συμμετέχοντες μεταπτυχιακοί/κές φοιτήτριες/τες εκτιμάται ότι θα έχουν αποκτήσει:

• επαρκή ικανότητα να εφαρμόζουν εννοιολογικές και αναλυτικές κατηγορίες της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων και της Συγκριτικής Πολιτικής για να κατανοούν τις διεθνείς δημόσιες πολιτικές,
• επαρκή θεωρητική και εμπειρική γνώση σχετικά με τις κινητήριες δυνάμεις που διαμορφώνουν τις διεθνείς δημόσιες πολιτικές,
• επαρκή δεξιότητα στη συστηματική αναζήτηση, καταγραφή και αξιολόγηση της διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας, καθώς και του πληροφοριακού υλικού που είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο,
• επαρκή δεξιότητα τόσο στη σύνθεση και την αξιολόγηση πληροφοριών όσο και στη δόμηση, αποδόμηση και αναδόμηση της γνώσης και,
• επαρκή ικανότητα στην αναλυτική παρουσίαση και σύνθεση της γνώσης, την κριτική σκέψη και την ανάπτυξη επιχειρημάτων.

Θεσμοί και Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), της εξέλιξης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, των πολιτικών της ΕΕ και της επίδρασης στα κράτη-μέλη και τους πολίτες. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στην προσέγγιση της ΕΕ ως ένα ιδιότυπο πολιτικό σύστημα, καθώς και στην τρέχουσα βιβλιογραφία σχετικά με τις θεωρίες για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και τις διαδικασίες διαμόρφωσης των ευρωπαϊκών πολιτικών.

Μέθοδοι επιστημονικής έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες

Η άρτια γνώση των ερευνητικών μεθόδων είναι ίσως το σημαντικότερο εργαλείο στην φαρέτρα ενός κοινωνικού επιστήμονα, είτε ως επαγγελματία, είτε ως ακαδημαϊκού είτε ως ιδιώτη. Στο μάθημα παρουσιάζεται το φάσμα των κυριότερων προσεγγίσεων και μεθόδων που χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς σκοπούς, και όπου είναι εφικτό μέσα από σύγχρονες τεχνολογικές υποδομές που διατίθενται από το τμήμα ή το ίδρυμα προς χρήση από τους φοιτητές του προγράμματος. Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών αφενός με τις ερευνητικές υποδομές οι οποίες είναι διαθέσιμες και αφετέρου η ανάπτυξη και η καλλιέργεια κρίσιμων δεξιοτήτων που χρησιμοποιούνται κατά κόρο στην κοινωνική έρευνα και ως εκ τούτου και στο σύνολο του μεταπτυχιακού προγράμματος. Ταυτόχρονα με την καλλιέργεια δεξιοτήτων γίνεται εκτενής αναφορά και παρουσίαση της επιστημολογίας αναφορικά με τις μεθόδους έρευνας ώστε ο φοιτητής να μπορεί να έχει το απαραίτητο επιστημονικό υπόβαθρο που θα του επιτρέψει να προσαρμόζει τη χρήση ερευνητικών μεθόδων κατά περίπτωση σύμφωνα με την κρίση του. Με την επιτυχή περάτωση του μαθήματος ο φοιτητής αναμένεται να έχει επαρκείς γνώσεις και δεξιότητες ώστε να είναι σε θέση να μπορεί να εκπονήσει ερευνητική δραστηριότητα αυτοδύναμα η σε συνεργασία με άλλους. Ο φοιτητής θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην έρευνα και να μπορεί να χρησιμοποιεί επαρκώς τις κυριότερες από αυτές. Αναμένεται επίσης ότι θα είναι σε θέση να μπορεί να χρησιμοποιεί πλήρως τις σχετικές τεχνολογικές υποδομές που παρέχονται από το τμήμα ή το ίδρυμα στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών.

Ζητήματα Δημοκρατίας

Το μάθημα εστιάζει στη σύγχρονη δημοκρατία και τα κυριότερα προβλήματα και απειλές που αντιμετωπίζει. Αφού διευκρινιστεί η ιστορικότητα της δημοκρατίας ως πολιτεύματος και ως ιδεώδους, εξετάζεται η δυναμική και αντιφατική σχέση της με τον φιλελευθερισμό με έμφαση στη σημερινή συνθήκη, κάτι που οδηγεί ακολούθως στην ανάλυση της μετα-δημοκρατικής τάσης που παρουσιάζουν οι δυτικές κοινωνίες σε συνάφεια και προς την επίταση διαδικασιών παγκοσμιοποίησης. Κατόπιν, αναλύεται η σχέση της δημοκρατίας με το λαϊκισμό, τον εξτρεμισμό και την τεχνοκρατία. Τέλος, αντικείμενο πραγμάτευσης γίνεται το μοντέλο της διαβουλευτικής δημοκρατίας και κατά πόσον μπορεί να δώσει έμπρακτες απαντήσεις στην κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης και συμμετοχής.

Ιστορία της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής διακυβέρνησης από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα. Εξετάζει τις ιστορικές δυνάμεις που διαμόρφωσαν την ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και το θεσμικό σύστημα της Ε.Ε. (πόλεμος, μεταπολεμική ανασυγκρότηση, ψυχρός πόλεμος, αποαποικιοποίηση, άνθηση και και φθορά του κοινωνικού κράτους, προσχώρηση σοσιαλιστικών δυνάμεων στο ενοποιητικό εγχείρημα, άνοδος του νεοφιλελευθερισμού και παγκοσμιοποίηση). Επιπλέον, αναλύεται η επιρροή των ελίτ, των ηγεσιών και των κοινωνικών κινημάτων στη θεσμική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. Ειδική αναφορά γίνεται στην ιστορία επιμέρους πτυχών της ευρωπαϊκής κουλτούρας διακυβέρνησης, όπως ο γαλλογερμανικός άξονας από τη δεκαετία του 1960, η σημασία του δημοκρατικού κριτηρίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη δεκαετία του 1970, η σχέση Βορρά-Νότου και η μεσογειακή διάσταση από τη δεκαετία του 1980 κ.ά.Ολοκληρώνοντας το μάθημα, οι φοιτητές αναμένεται να είναι σε θέση να τοποθετούν τη σημερινή πορεία της Ε.Ε. σε ένα ευρύτερο ιστορικό περιβάλλον και να κατανοούν πώς διαμορφώνεται η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση μέσα από βαθύτερες πολιτικές και ιδεολογικές αλλαγές και κρίσεις. Επίσης, θα έχει καλλιεργηθεί η δυνατότητά τους να αναλύουν τους ιστορικούς παράγοντες που μπορεί να μεταβάλλουν σήμερα τις εσωτερικές ισορροπίες και τις προτεραιότητες της Ε.Ε., καθώς και τη θέση της στη διεθνή πολιτική.

Διαχείριση Προγραμμάτων Αναπτυξιακής Συνεργασίας

Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση με την έννοια, το περιεχόμενο και τις πρακτικές των πολιτικών διαχείρισης προγραμμάτων αναπτυξιακής συνεργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι φοιτητές θα αξιολογήσουν, μέσα από τη μελέτη μιας σειράς περιπτώσεων, τους μηχανισμούς υλοποίησης, τους στόχους και την αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων πολιτικών διαχείρισης προγραμμάτων αναπτυξιακής συνεργασίας, κυρίως της ΕΕ και των κρατών μελών της καθώς και των ΗΠΑ. Ο στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την έννοια, το περιεχόμενο και τις πρακτικές των πολιτικών διεθνούς αναπτυξιακής συνεργασίας.

Πολύ-επίπεδη Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Το μάθημα γίνεται στα πλαίσια τoυ Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (https://jmcegovernance.wordpress.com).  H έννοια ‘πολυεπίπεδη διακυβέρνηση’ (multi-level governance) είναι πρόσφατη – πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90. Χρησιμοποιήθηκε για να δείξει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι τόσο ένας διεθνής οργανισμός όσο ένα πολιτικό σύστημα ανάλογο μ’ αυτά των εθνικών κρατών. Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση των αρχών της πολυ-επίπεδης διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εστιάζοντας στην αλληλεπίδραση του υπερεθνικού, του εθνικού και του υπο-εθνικού (περιφερειακού και τοπικού) επιπέδου, το μάθημα επιδιώκει να συμβάλει στην κατανόηση των προτεραιοτήτων, των πρακτικών αλλά και των συνεπειών της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις αιρεσιμότητες (conditionalities) όσο και στα κίνητρα και τις αντιστάσεις στις μεταρρυθμίσεις.  Ο στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους/ις μεταπτυχιακούς φοιτητές/ήτριες με την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Διοικητική Μεταρρύθμιση

Το μάθημα αποσκοπεί στη συστηματική εξοικείωση των φοιτητών με βασικές προσεγγίσεις ανάλυσης των διαδικασιών διαμόρφωσης, υλοποίησης και αξιολόγησης δημόσιων πολιτικών τόσο σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό όσο και σε στο διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται μια σειρά από υποδείγματα ανάλυσης των φορέων (δημόσιων/ιδιωτικών) που επιδρούν στη διαμόρφωση δημοσίων πολιτικών και των σχετικών διαδράσεων (τυπικών και άτυπων) μεταξύ τους. Την εξέταση των θεωρητικών και μεθοδολογικών αυτών προσεγγίσεων ακολουθεί η αξιολόγηση περιπτώσεων με έμφαση στις επιπτώσεις τομεακών πολιτικών της ΕΕ για την αστική και περιφερειακή ανάπτυξη και το περιβάλλον, στο Ελληνικό σύστημα διαμόρφωσης και υλοποίησης δημόσιων πολιτικών αλλά και αντίστοιχες περιπτώσεις στο διεθνή περίγυρο. Μετά το τέλος του μαθήματος οι φοιτητές θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζουν τις βασικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία σχεδιασμού και ανάλυσης πολιτικών σε θεωρητικό επίπεδο. Επιπλέον, θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν πώς οι θεωρητικές αυτές γνώσεις εφαρμόζονται στην πράξη, μέσω των μελετών περίπτωσης που αποτελούν μέρος του μαθήματος και για τις οποίες τους ζητείται να εκπονήσουν και αντίστοιχες εργασίες.

Σύγχρονες Εξελίξεις στην Ελληνική και Ευρωπαϊκή Οικονομία

Σκοπός του μαθήματος είναι η εξέταση των βασικότερων οικονομικών ζητημάτων που σχετίζονται με την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Οικονομία. Ενδεικτικές ενότητες: «Τα Διαρθρωτικά Ταμεία και η Ελληνική Οικονομία», «Η Ευρώπη 2020 και η Ελληνική Οικονομία», «Η νέα αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης και η Ελληνική οικονομία», «Τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Οικονομικής Προσαρμογής και η Ελληνική Οικονομία», «Κοινωνικές εξελίξεις στην ΕΕ και στην Ελλάδα» κ.ά.

Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση και τα Δυτικά Βαλκάνια

Το μάθημα γίνεται στα πλαίσια της Έδρας Jean Monnet «Σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης – Λιγότερο Αναπτυγμένου Κόσμου» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (jmonneteuldcs.wordpress.com). Η ένταξη των χωρών της περιοχής στην ΕΕ αποτελεί εδώ και χρόνια βασικό στόχο των κρατών-μελών της Ένωσης. Στα πλαίσια αυτά, η ΕΕ ακολουθεί μια σύνθετη πολιτική που ποικίλλει από την παροχή αναπτυξιακής βοήθειας έως την ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων και από την οικοδόμηση θεσμών ως την ενίσχυση της κοινωνίας πολιτών. Ίσως σε καμία άλλη περιοχή του κόσμου η παρουσία της ΕΕ δεν είναι τόσο έντονη όσο στα δυτικά Βαλκάνια. Ο στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους/ις μεταπτυχιακούς φοιτητές/ήτριες με το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Δυτικά Βαλκάνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και – ιδιαίτερα – μετά τη λήξη των ενόπλων συγκρούσεων.

Ευρωπαϊκή Ένωση, Κοινωνία Πολιτών και Ανάπτυξη

Το μάθημα γίνεται στα πλαίσια τoυ Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (https://jmcegovernance.wordpress.com). Ο στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους/ις μεταπτυχιακούς φοιτητές/ήτριες με το ρόλο που έχουν αποκτήσει οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών ως σημαντικοί εταίροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. H ‘συμμετοχική δημοκρατία’ (paricipatory democracy) έχει συμπεριληφθεί σε σημαντικά κείμενα της ΕΕ όπως το White Paper on European Governance. Το μάθημα συνδυάζει θεωρητικές συζητήσεις με πρακτικές γνώσεις, δίνοντας τη δυνατότητα εξοικείωσης με το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση αναπτυξιακών προγραμμάτων της ΕΕ που υλοποιούνται από οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.

Κουλτούρα και Διακυβέρνηση

Οι δυναμικές αλλαγές στο σύγχρονο πολιτισμό και στη διαμόρφωση των ταυτοτήτων καθώς και τα ζητήματα που αντιμετωπίζει το εθνικό κράτος σε σχέση με την πολιτιστική του υπόσταση αποτελούν τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας.To μάθημα αυτό επιχειρεί μία κριτική διερεύνηση των σχέσεων πολιτισμού και διαφόρων μορφών διακυβέρνησης καθώς και μία προσέγγιση των πολιτισμικών δυναμικών της παγκοσμιοποίησης.