Ερευνητικό Πρόγραμμα «Εμπιστοσύνη στις Ευρωπαϊκές Κοινωνίες» (TrueDem)

Ιστοσελίδα Προγράμματος [☍]

     Η ελληνική ερευνητική ομάδα πρότεινε και στη συνέχεια της ανατέθηκε από την κοινοπραξία του έργου «TrueDem» να εξετάσει και να ερευνήσει τον «Ρόλο των Κοινωνικοοικονομικών Μετασχηματισμών στην Αναμόρφωση των Ευρωπαϊκών Δημοκρατιών». Συγκεκριμένα, ο στόχος είναι η διερεύνηση τριών κοινωνικοοικονομικών αλλαγών όσον αφορά την πολιτική εμπιστοσύνη και τη δημοκρατία και τον αντίκτυπό τους σε αυτήν. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν (1) την πανδημία COVID-19, (2) τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη και (3) την ψηφιοποίηση της εργασίας. 

   Προς τούτο, έχουν χρησιμοποιηθεί μια ποικιλία ερευνητικών μεθόδων και προσεγγίσεων, συμπεριλαμβανομένων των εκτεταμένων θεματικών βιβλιογραφικών ανασκοπήσεων, στατιστικών αναλύσεων που αντλούν από μια σειρά σχετικών πηγών (π.χ. ESS, Ευρωβαρόμετρο, Eurostat, WVS και άλλες), ποιοτική ανάλυση περιεχομένου των συζητήσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ εισήχθησαν σύνθετοι δείκτες, δηλαδή ο Συνολικός
Δείκτης Πολιτικής Εμπιστοσύνης (OIPT) και ο Δείκτης Μεταναστευτικών Στάσεων (IAI) για διακρατική σύγκριση. 

   Κατά την εξέλιξη της έρευνας συλλέχθηκε μια πληθώρα ερευνητικών δεδομένων, τόσο ποιοτικών όσο και ποσοτικών, τα οποία η ερευνητική ομάδα επεξεργάστηκε και συνεχίζει να επεξεργάζεται. Ήδη, υφίστανται μία σειρά ερευνητικών ευρημάτων και έχουν διατυπωθεί συστάσεις πολιτικής σε σχέση με κάθε έναν από τους προαναφερθέντες κοινωνικοοικονομικούς μετασχηματισμούς. Δηλαδή, σε συνάρτηση με τον αντίκτυπο που ασκούν στην αναμόρφωση των δημοκρατικών στάσεων, της πολιτικής συμμετοχής και της εμπιστοσύνης στην Ευρώπη. 

   Στα ευρήματα περιλαμβάνονται και τα παρακάτω τα οποία εδώ απλά μνημονεύονται. Έτσι, ο αντίκτυπος της πανδημίας COVID-19 στην εμπιστοσύνη είναι μικτός. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, ο εμβολιασμός συσχετίζεται με χαμηλότερη πολιτική εμπιστοσύνη, ενώ η ικανοποίηση από την ανταπόκριση της κυβέρνησης και των υπηρεσιών υγείας προβλέπει υψηλότερη δημοκρατική ικανοποίηση και συμμόρφωση. Οι αιτιώδεις διαδρομές διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τις χρονικές περιόδους ή/και των εθνικών πλαισίων. Ωστόσο, η υψηλότερη πολιτική εμπιστοσύνη και συμμόρφωση συμπίπτουν με θετικές αξιολογήσεις της διαχείρισης κρίσεων και της απόδοσης των υπηρεσιών υγείας.

     Σε σχέση με τη μετανάστευση και την εμπιστοσύνη, ένα βασικό εύρημα είναι ότι στις ευρωπαϊκές χώρες η θεσμική εμπιστοσύνη τείνει να είναι υψηλότερη παράλληλα με την εμφάνιση πιο ευνοϊκών μεταναστευτικών συμπεριφορών, ενώ η συσχέτιση μεταξύ των δύο εξασθενεί σε συνθήκες υψηλής προβολής και αμφισβήτησης-αντιπαράθεσης στο πολιτικό πεδίο. Εν συντομία, οι μεταναστευτικές συμπεριφορές και η εμπιστοσύνη είναι αλληλένδετα. 

    Όσον αφορά την ψηφιοποίηση της εργασίας και την εμπιστοσύνη, διαπιστώθηκε ότι η ψηφιοποίηση ασκεί πίεση στη δημοκρατία διαμέσω μεταβολών στην εργασία. Συγκεκριμένα, η ρομποτοποίηση των εργασιών ρουτίνας αυξάνει την ανασφάλεια μεταξύ των εμπλεκόμενων εργαζομένων, τροφοδοτώντας τη δυσαρέσκεια και τις ανακατατάξεις. Επιπλέον, η αλγοριθμική διαχείριση της εργασίας που βασίζεται σε πλατφόρμες αυξάνει την ανασφάλεια και την αντιληπτή επιτήρηση μεταξύ των εργαζομένων, ενισχύοντας τις αντιλήψεις περί αδικίας και μειώνοντας την εμπιστοσύνη. 

     Συνολικά, η εμπιστοσύνη παρακολουθεί τη δημοκρατική και οικονομική ικανοποίηση. Η υψηλότερη ικανοποίηση από την κυβέρνηση και τη δημοκρατία συνδέεται με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους εθνικούς πολιτικούς θεσμούς, με τη επίδραση να ποικίλλει ανά χώρα. 

    Η ερευνητική ομάδα δημιούργησε πέντε ερευνητικές αναφορές οι οποίες είναι ελεύθερα διαθέσιμες από τις ιστοσελίδες του προγράμματος  TrueDem (https://www.truedem.eu/workpackages/wp3-social-transformations).

     Επίσης, έχουν δημοσιευτεί ή είναι υπό δημοσίευση τρείς εργασίες από μέλη της ελληνικής ομάδας του προγράμματος TrueDem, οι παρακάτω:

- Demertzis, N. & Koniordos, S. (2025), “Greece”, in F. Addeo, et al. (eds), Trust and Voter Turnout in Europe: Results from the Horizon TrueDem research project, FrancoAngeli, Milan, “Sociologia Politica” series, pp. 93-98. ISBN e-book Open Access: 9788835179467.

- Koniordos, S. (in print-2026), “Digitalization of Work, Platform Work, and the Platform Work Directive. A move from the informal to the formal?”, International Journal of Sociology and Social Policy, DOI: 10.1108/IJSSP-01-2025-0047. 

- Demertzis N. & Klironomos, N. (in print-2026), “Trusting during the Pandemic. Social trust, political confidence, trust in scientists, and COVID-19 mortality: A cross-national European study”, Frontiers in Political Science.

   Τέλος, τα ερευνητικά αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας που έγινε σε 24 ευρωπαϊκές χώρες, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης (σε δείγμα 1200 ατόμων), θα ανακοινωθούν στο προσεχές μέλλον και θα είναι ελευθέρως προσβάσιμα.

Τα δε αποτελέσματα ποιοτικής έρευνας που αναφορικά με την Ελλάδα αφορούν σε 31 συνεντεύξεις πολιτικών και εκπροσώπων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών όπως και σε τέσσερα ομάδες εστίασης, στις οποίες συμμετείχαν 30 πολίτες, θα ανακοινωθούν ανωνυμοποιημένα αργότερα, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της κωδικοποίησης τους∙ επίσης θα είναι ελευθέρως προσβάσιμα.

Δείτε εδώ ένα απολογιστικό πόστερ του προγράμματος.

Κόρινθος, 08-12-2025
Σωκράτης Κονιόρδος
Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Τμήμα ΠΕΔΙΣ, Παν. Πελοποννήσου
Κύριος Ερευνητής ελληνικής ομάδας προγράμματος “TrueDem”